Πέμπτη 30 Σεπτεμβρίου 2010
Τετάρτη 29 Σεπτεμβρίου 2010
Ancient Greek grave yields gold-covered skeleton
NICHOLAS PAPHITIS, THE ASSOCIATED PRESS
Greek archaeologists have found an ancient skeleton covered with gold foil in a grave on the island of Crete, officials said Tuesday.
Excavator Nicholas Stampolidis said his team discovered more than 3,000 pieces of gold foil in the 7th-century B.C. twin grave near the ancient town of Eleutherna.
Cemeteries there have produced a wealth of outstanding artifacts in recent years.
The tiny gold ornaments, from 1 to 4 centimetres (0.4 to 1.5 inches) long, had been sewn onto a lavish robe or shroud that initially wrapped the body of a woman and has almost completely rotted away but for a few off-white threads.
"The whole length of the (grave) was covered with small pieces of gold foil — square, circular and lozenge-shaped," Stampolidis told The Associated Press. "We were literally digging up gold interspersed with earth, not earth with some gold in it."
The woman, who presumably had a high social or religious status, was buried with a second skeleton in a large jar sealed with a stone slab weighing more than half a ton. It was hidden behind a false wall, to confuse grave robbers.
Experts are trying to determine the other skeleton's sex.
The grave also contained a copper bowl; pottery; perfume bottles imported from Egypt or Syria and Palestine; hundreds of amber, rock crystal and faience beads; as well as a gold pendant in the form of a bee goddess that probably was part of a rock crystal and gold necklace.
"If you look at it one way up, it's shaped like a lily," said Stampolidis, a professor of archaeology at the University of Crete who has worked at Eleutherna for the 25 years. "Turned upside down, you see a female figure holding her breasts, whose lower body is shaped as a bee with wings. The workmanship is exquisite."
The ruins of Eleutherna stand on the northern foothills of Mount Ida — the mythical birthplace of Zeus, chief of the ancient Greek gods. Past excavations have discovered a citadel, homes and an important cemetery with lavish female burials.
The town flourished from the 9th century B.C. — the dark ages of Greek archaeology that followed the fall of Crete's great Minoan palatial culture — and endured until the Middle Ages.
Excavator Nicholas Stampolidis said his team discovered more than 3,000 pieces of gold foil in the 7th-century B.C. twin grave near the ancient town of Eleutherna.
Cemeteries there have produced a wealth of outstanding artifacts in recent years.
The tiny gold ornaments, from 1 to 4 centimetres (0.4 to 1.5 inches) long, had been sewn onto a lavish robe or shroud that initially wrapped the body of a woman and has almost completely rotted away but for a few off-white threads.
"The whole length of the (grave) was covered with small pieces of gold foil — square, circular and lozenge-shaped," Stampolidis told The Associated Press. "We were literally digging up gold interspersed with earth, not earth with some gold in it."
The woman, who presumably had a high social or religious status, was buried with a second skeleton in a large jar sealed with a stone slab weighing more than half a ton. It was hidden behind a false wall, to confuse grave robbers.
Experts are trying to determine the other skeleton's sex.
The grave also contained a copper bowl; pottery; perfume bottles imported from Egypt or Syria and Palestine; hundreds of amber, rock crystal and faience beads; as well as a gold pendant in the form of a bee goddess that probably was part of a rock crystal and gold necklace.
"If you look at it one way up, it's shaped like a lily," said Stampolidis, a professor of archaeology at the University of Crete who has worked at Eleutherna for the 25 years. "Turned upside down, you see a female figure holding her breasts, whose lower body is shaped as a bee with wings. The workmanship is exquisite."
The ruins of Eleutherna stand on the northern foothills of Mount Ida — the mythical birthplace of Zeus, chief of the ancient Greek gods. Past excavations have discovered a citadel, homes and an important cemetery with lavish female burials.
The town flourished from the 9th century B.C. — the dark ages of Greek archaeology that followed the fall of Crete's great Minoan palatial culture — and endured until the Middle Ages.
Like a Lilly
Like a Goddess-bee
Πολύχρυση ταφή στην Ελεύθερνα
Με ένα ολόχρυσο σάβανο είχαν σκεπάσει, τον 7ο αιώνα π.Χ., ένα νεαρό ζευγάρι, μια κοπέλα και έναν έφηβο. Το ύφασμα, από λευκό λινό ή μαλλί, ήταν ολοκέντητο με χρυσούς ρόμβους, κύκλους, τετράγωνα και κάποιες περιτμημένες μορφές. Οι νέοι θάφτηκαν μαζί το 680-670 π.Χ. στο αρχαίο νεκροταφείο της Ορθής Πέτρας, στην Ελεύθερνα Κρήτης.
Ο νέος λαξευτός τάφος βρέθηκε δίπλα από τον τάφο των «πολεμιστών» στο νεκροταφείο της Ορθής Πέτρας στην αρχαία Ελεύθερνα.«Φαντάζεστε την τελετή της κηδείας τους; Πώς θα έλαμπε στον ήλιο αυτό το χρυσοκέντητο ύφασμα πάνω στο νεκροκρέβατο, καθώς θα το σήκωναν στα χέρια για να το φέρουν μέχρις εδώ;», μας έλεγε, ενθουσιασμένος με το εύρημα της φετινής ανασκαφής του, ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης Νικόλαος Σταμπολίδης.
Αν οι νεκροί είχαν κάποια συγγενική σχέση -αν για παράδειγμα, ήταν αδέλφια- είναι νωρίς να πει κανείς. Θα το δείξει η έρευνα του σκελετικού υλικού. Το σίγουρο είναι πως τόσο η κοπέλα, ηλικίας 25-27 ετών, όσο και το αγόρι, γύρω στα 17, ανήκαν σε υψηλή κοινωνική τάξη. Ηταν θαμμένοι σε λαξευτό τάφο, δίπλα στον περίφημο «τάφο των πολεμιστών», στον οποίον έχουν βρεθεί 480 αγγεία με την τέφρα και τα όπλα ανδρών που έπεσαν ηρωικά. Βρέθηκαν μέσα σε ένα τεράστιο ξαπλωτό πιθάρι (1,20 x 1,80 μ.), σφραγισμένο με πλάκα βάρους 800 κιλών. Αυτός ήταν, ίσως, και ο λόγος που η πολύχρυση αυτή ταφή έμεινε αδιατάρακτη για 27 αιώνες. Ούτε οι τυμβωρύχοι της αρχαιότητας μπήκαν στον κόπο να το ανοίξουν ούτε οι νεότεροι, καθώς η θέση του αρχαίου νεκροταφείου δεν ήταν γνωστή μέχρι να πάει η ομάδα του Πανεπιστημίου Κρήτης, το 1985.
Αλλά και η περιοχή είναι δυσπρόσιτη· βρίσκεται στα κατώτερα πρανή μιας χαράδρας κατάφυτης, με ελιές και καρυδιές, στην οποία «βλέπει» το σύγχρονο χωριό της Ελεύθερνας, οι κάτοικοι του οποίου είναι σήμερα οι καλύτεροι φύλακες της ανασκαφής, όπως λένε οι αρχαιολόγοι. Μερικά από τα παλικάρια του χωριού εργάζονται, άλλωστε, τα καλοκαίρια μαζί τους.
Χρυσός από Αίγυπτο ή Μ. Ασία
Ετσι χωρούσαν στο πιθάρι οι δύο σοροί...Τα ευρήματα του τάφου ήταν ένα ανέλπιστο δώρο για τον κ. Σταμπολίδη και τους συνεργάτες του, την Εύα Μητάκη, την Κατερίνα Σκουρλή και τον Νίκο Μαραγκουδάκη. Λίγο πριν κλείσει για φέτος η έρευνά τους, κι εκεί που καθάριζαν τα όρια του διπλανού τάφου, είδαν την είσοδο ενός καινούργιου. Το χώμα που σκέπαζε τα οστά μέσα στον πίθο ήταν γεμάτο χρυσά ελάσματα και πλακίδια, τα οποία μπορούν να επανασυνδεθούν ώστε να δούμε στο μέλλον την εικόνα που παρουσίαζε το ύφασμα το οποίο κάλυπτε τους νεκρούς.
Ο χρυσός του τάφου είναι αιγυπτιακής ή μικρασιατικής προέλευσης. Δεν είναι η πρώτη φορά που το νεκροταφείο αυτό δείχνει πως η Ελεύθερνα διατηρούσε στενές σχέσεις με χώρες της Ανατολής, Αίγυπτο, Συρία και Κύπρο. Μάλιστα, ο κ. Σταμπολίδης συνδέει τα νέα ευρήματά του με τον θησαυρό του Κροίσου, αλλά και με το περιδέραιο της Εφεσίας Αρτέμιδος. Η μελέτη του μόλις άρχισε.
Εν τω μεταξύ, περιμένει τη ΔΕΗ να φέρει ρεύμα για το νεκροταφείο, που προστατεύεται από ένα λιτό και απολύτως λειτουργικό στέγαστρο (έργο του 2006). Αναμένει, επίσης, την ασφαλτόστρωση του δρόμου που οδηγεί στην ανασκαφή, προκειμένου να γίνει επισκέψιμη. Είναι πιθανόν αυτό να συμβεί με τα εγκαίνια του Μουσείου της Ελεύθερνας, όπου θα εκτεθούν τα πλούσια ευρήματα του χώρου, που σήμερα φυλάσσονται στις αποθήκες των Μουσείων Ρεθύμνου και Ηρακλείου. Το μουσείο έχει χωροθετηθεί λίγο πριν από την είσοδο του χωριού και οι μελέτες του έχουν ενταχθεί, αντί 3 εκατ. ευρώ, στο ΕΣΠΑ. Συνεπώς, είναι θέμα λίγου χρόνου να ανεγερθεί.
Αγροτουρισμός πρώτης γραμμής
Στην αρχαία Ελεύθερνα πήγαμε χάρη στο οικομουσείο «Κουρητία Οδός», που οργανώνει μοναδικές διαδρομές στον Ψηλορείτη εντάσσοντας σε αυτές και πολιτιστικούς προορισμούς (Ελεύθερνα και Μονή Αρκαδίου). Η έδρα του βρίσκεται σε ένα διατηρητέο κρητικό σπίτι, στα Τζανακιανά, «Το σπίτι των Κουρητών», που λειτουργεί και ως παραδοσιακός ξενώνας. Την ιδέα να συνδυαστούν ο πολιτισμός με τον αγροτουρισμό είχαν δύο πολύ δραστήριες γυναίκες, η Αναστασία Φρυγανάκη και η Βιβιάννα Μεταλληνού. Συμπαραστάτης τους είναι ο Στυλιανός Τζαγκαράκης, που οργάνωσε μαζί τους το τριήμερο «Ταξιδεύοντας με τους Κουρήτες» (24-26/9), προσελκύοντας φαν του είδους μέχρι και από τη μακρινή Ιαπωνία.
Οι καλεσμένοι τους ξεναγήθηκαν στα μνημεία και απόλαυσαν τις φυσικές ομορφιές του τόπου· είδαν τα προϊόντα που παράγονται, από τα περίφημα βενετσιάνικα κεραμικά του χωριού Μαργαρίτες ώς το τυροκομιό και το ψήσιμο του αντικριστού (παραδοσιακό φαγητό των βοσκών) στο Αγιομαμήτικο Αόρι. Την προσπάθεια υποστηρίζουν θερμά οι πολιτιστικοί σύλλογοι των γύρω χωριών· το διαπιστώσαμε το βράδυ της Παρασκευής, όταν άναψε στην Ελεύθερνα το παραδοσιακό ρακοκάζανο και κάτοικοι της περιοχής μαγείρεψαν και έστησαν τραπέζι. Ο πολιτιστικός σύλλογος του χωριού, αγόρια 18-25 χρόνων με τοπικές ενδυμασίες, ερμήνευσε με εξαιρετικό τρόπο παραδοσιακά τραγούδια.**
Το κόσμημα που είχε κρεμασμένο στο λαιμό της η νεκρή κοπέλα, έτσι απεικονίζει ένα κρινάκι. Ανάποδα, όμως, δείχνει μια θεά-μέλισσα με το σώμα και τα φτερά τηςΠότε θεά-μέλισσα, πότε κρίνος
Η κοπέλα στο μπούστο της έφερε πλούσια κοσμήματα. «Μαζέψαμε 386 χάντρες από ήλεκτρον, φαγεντιανή, ορεία κρύσταλλο, αμέθυστο, κορνεόλι και μια σιδερένια πόρπη με ένα τμήμα από το ύφασμα που συγκρατούσε», λέει ο ανασκαφέας.
Για εκείνον, όμως, το σημαντικότερο όλων είναι ένα χρυσό κόσμημα που απεικονίζει μια δαιδαλική θεά-μέλισσα. Παρά το μικρό μέγεθός του (ύψος 2-3 εκατοστά) είναι ευδιάκριτη η μορφή της γυναίκας με φενάκη (περούκα), όπως επίσης τα χέρια της-στήμονες, που κρατούν τους μαστούς της, το σώμα της μέλισσας και τα φτερά της στολισμένα με τοσοδούλικα υπέροχα λουλούδια. Οταν το αντιστρέψεις βάζοντας το επάνω κάτω, η θεά εξαφανίζεται και εμφανίζεται ένα ωραιότατο άνθος, ένας κρίνος. Πρόκειται για ένα αντικείμενο αμφίσημο, για έναν «γρύλο», όπως το λένε στην Κρήτη.
Ελευθεροτυπία, Τρίτη 28 Σεπτεμβρίου 2010
Κυριακή 12 Σεπτεμβρίου 2010
ΟΙ ΒΡΑΧΟΓΡΑΦΙΕΣ ΤΟΥ LASCAUX ΕΙΝΑΙ ΕΝΑΣ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ???
 | Dr. Michael A. Rappenglueck sees maps of the night sky, and images of shamanistic ritual teeming with cosmological meaning By Jack Lucentini Special to SPACE.com posted: 11:00 am ET 14 August 2000 |
When most people look at stone-age cave paintings, they see charging bulls, prancing reindeer and other animals.
Dr. Michael A. Rappenglueck also sees maps of the night sky, and images of shamanistic ritual teeming with cosmological meaning.
Rappenglueck, an independent, somewhat maverick researcher based in Gilching-Geisenbrunn, Germany, believes our ancestors were closely observing the stars as early as 16,500 years ago.
The "Chinese Horse" image from Lascaux, France
He has studied famous stone-age paintings in caves at Lascaux, France and elsewhere since the mid 1980s. To analyze the artwork, he projects it onto a grid, and compares it to maps of the night skies as our ancestors would have seen them.
Rappenglueck developed software that plots the night skies, as they appeared thousands of years ago.
"This software has to be very exact. It's not easy to have the right algorithms (formulas) to reckon the ice-age skies," said Rappenglueck.
He also claims this type of work may eventually help resolve a growing controversy over the original inhabitants of the Americas, and when. That's because it's possible to assign dates to artwork based on the celestial patterns depicted, he said.
Rappenglueck's work has been published in several research journals and a book last year, in German, published by Peter Lang Publishers.
In one finding, Rappenglueck identifies a cosmic significance in a mysterious painting at the celebrated 16,500-year-old stone-age cave site of Lascaux, France.
The painting depicts a bison that appears to be charging at a man with a bird's head. Just below, a bird's head is lodged on top of a stick or a post.
The eyes of all three creatures form a triangle identifiable as the "summer triangle" of the night sky, composed of parts of the constellations of Swan, Lyre, Dolphin and Eagle, Rappenglueck asserts.
At that time, the "summer triangle" circled around what was then the "North Star" -- the star 18-D cyg, he added. In different ages, different stars have served as the "North Star" around which other stars appear to turn. This is because the Earth's axis, which aims toward this pivotal point in the sky, itself slowly rotates.
The bird-on-a-stick is angled to point directly to this ice-age North Star, Rappenglueck further asserts.
He claims this is part of a long tradition in which early peoples worldwide -- including some Native Americans -- used to put bird heads on sticks aligned along this "axis" of the heavens. This would symbolize bird-gods or shamans who traveled to the skies to guide their people.
Even present-day weather vanes may go back to this tradition, Rappenglueck believes.
The imagery was designed to enable a shaman to rise to the heavens to communicate with ancestor-gods, Rappenglueck explains.
In the Lascaux painting, the shaman is the man-bird. He is aligned with the Milky Way, to represent his life-giving or creative force, Rappenglueck explains. The Milky Way was often thought of as a stream of milk or sperm energizing the universe, he adds, asserting that this is why our friend the shaman sports a brisk erection.
In another study, Rappenglueck writes that rock art in the Spanish cave of Cueva de El Castillo depicts the Northern Crownconstellation, with stars positioned in a way that date the art to 11,000 years ago.
Much of Rappenglueck's work is based on knowledge of other prehistoric cultures worldwide, which, he says, have much in common when it comes to ritual and imagery.
Other astronomers say that while Rappenglueck works in a speculative field, his work is well reasoned.
"He individually is a thoughtful and serious scholar," said Dr. Edward Krupp, director of the Griffith Observatory in Los Angeles and the author of five books on ancient and prehistoric astronomy.
Researchers such as Rappenglueck work in the field of archaeoastronomy -- the intersection of astronomy and archaeology. It's inherently speculative work, Krupp said, because many of its conclusions are not proven; some scholars are skeptical of it.
"Even under the best circumstances you're pretty much stuck with circumstantial evidence," Krupp said. "But is the discussion worthy of entertaining? Yes, it is."
See also
http://issuu.com/lightmediation/docs/the_lascaux_cave___a_prehistoric_sky-map_3390
Ερείπια και αναστηλώσεις: Προβλήματα ερμηνευτικής ανακατασκευής στην αιγαιακή αρχαιολογία
Ερείπια και αναστηλώσεις: Προβλήματα ερμηνευτικής ανακατασκευής στην αιγαιακή αρχαιολογία
Γ. Χαμηλάκης - Ν. Momigliano (επιμ.)
Αρχαιολογία και ευρωπαϊκή νεωτερικότητα. Παράγοντας και καταναλώνοντας τους «Μινωίτες»
μτφρ.: Νίκος Κούτρας
Εκδόσεις του 21ου, σ. 384, ευρώ 31,65
Τα τελευταία τριάντα ή σαράντα χρόνια (εν πάση περιπτώσει, μετά τη δεκαετία του 1970), όσο οι θετικές επιστήμες και οι τεχνολογικοί κλάδοι προελαύνουν με διαρκώς αυξανόμενη ορμή και αυτοκατάφαση, οι λεγόμενες επιστήμες του ανθρώπου μοιάζουν να βυθίζονται σε ατέρμονη αυτοανασκόπηση και αυτοκριτική. Τρώνε τις σάρκες τους, θα μπορούσε να πει κανείς, εάν ήθελε να είναι δραματικός, πράγμα που ενδεχομένως αυξάνει από μια πλευρά την αυτοσυνειδησία τους, από την άλλη, όμως, μοιραία αποδυναμώνει την ικανότητά τους να συγκροτούν συνεκτικές αφηγήσεις νοηματοδότησης του παρόντος, τις οποίες η κοινωνία χρειάζεται και ζητάει απ' αυτές. Αυτό δεν σημαίνει βεβαίως ότι το έργο της αυτοκριτικής είναι περιττό· τουναντίον, θα έπρεπε να είναι αφετηριακό σημείο κάθε κοινωνικοϊστορικού αναστοχασμού, που στο πεδίο των θεσμοποιημένων λόγων επιτελεί ένα απαραίτητο εναρκτήριο καθήκον: αυτό που ονομάζουμε ιδεολογική κριτική, δηλαδή κριτική των ιδεολογικών επιστρώσεων, από τις οποίες καμία επιστημονική αγόρευση δεν είναι απαλλαγμένη. Ολα εξαρτώνται όμως από το πόσο διατεθειμένοι είμαστε ν' αναγνώσουμε καθαρά ένα ίζημα πραγματικού, το οποίο απελευθερώνεται με αυτόν τον τρόπο, που προϋποτίθεται όλων των ερμηνειών μας και συνιστά το πεδίο δοκιμασίας τους.
Αφορμή για τις σκέψεις αυτές μάς δίνει ο παρών συλλογικός τόμος, καρπός ενός ερευνητικού εργαστηρίου πάνω στην κρητική αρχαιολογία, που οργανώθηκε από τους επιμελητές, με τη βοήθεια του Filippo Μ. Carinci, στη Βενετία, μεταξύ 25 και 27 Νοεμβρίου του 2005. Ανάμεσα στους προσκεκλημένους περιλαμβάνονται αρχαιολόγοι (Γ. Χαμηλάκης, Ν. Momigliano, F. Blakolmer, Ρ. Militello, C. Morris, Α. Sherrat, L. Sjogren, J. Whitley, Α. Σημανδηράκη), κοινωνικοί ανθρωπολόγοι (Ρ. Duke), προϊστοριολόγοι (V. La Rosa), ιστορικοί (Φ. Κάραμποτ, C. Gere), επιμελητές αρχαιοτήτων (Κ. Lapatin, Ε. Σολομών) και ελληνιστές (F. Beaton, D. Roessel). Είναι οι συγγραφείς των 16 κειμένων του τόμου. Δεν πρόκειται όμως για ένα συνηθισμένο επιστημονικό συνέδριο, αυτό που φέρνει στον νου κάποιου ο τίτλος «Κρητική αρχαιολογία». Η πρόθεση των διοργανωτών, που βρίσκει πρόθυμη ανταπόκριση στις συμβολές των μετεχόντων, όπως διαπιστώνει κανείς αμέσως περιτρέχοντας τα κείμενα, είναι αυτό που λέμε «αποδομητική»: αντικείμενό του είναι όχι ακριβώς η Κρήτη της εποχής του Χαλκού, η λεγόμενη «Μινωική», αλλά η κατασκευή του μινωικού παρελθόντος μέσα από τις προϊδεασμένες ανασυστάσεις εκ μέρους των πρωταγωνιστών της θρυλικής ανακάλυψής της, και πρωτίστως του Αρθουρ Εβανς. Σημαντική συμβολή σε αυτή την κατασκευή είχαν, βεβαίως, και οι Ελληνες λόγιοι, από την ακαδημαϊκή συντεχνία που υποδέχτηκε την ανακάλυψη του Εβανς μέχρι τοπικούς παράγοντες, οι οποίοι διαχειρίστηκαν -και διαχειρίζονται- αυτή τη συγκεκριμένη εκδοχή παρελθόντος.
Μια και δεν έχω εδώ τον χώρο να εκθέσω την ειδική συμβολή καθενός από τους συγγραφείς, ας συνοψίσω το κεντρικό επιχείρημα που στηρίζεται σε διάφορες όψεις του από τα κείμενα του τόμου. Ο κρητικός πολιτισμός της εποχής του Χαλκού που έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη ήταν, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, ένας πολιτισμός πολύ διαφορετικός από τον κλασικό ελληνικό, με σαφέστατα ανατολικά στοιχεία. Ο ίδιος ο Εβανς, αντι-κλασικιστής εκ πεποιθήσεως, υπερτόνισε στις ανασυστάσεις του αυτή τη διαφορά, χρησιμοποιώντας αισθητικές επιρροές τής belle epoque, όπως το κυρίαρχο art nouvaux ύφος, κι επενδύοντας ιδεολογικά τις περιγραφές του με το φαντασιακό της μεγάλης ναυτικής αυτοκρατορίας (που ήταν στην πραγματικότητα η ιμπεριαλιστική Βρετανία). Ταυτόχρονα, το εύρημά του χαιρετίστηκε από τον ίδιο και τους συγχρόνους του ως ο «πρώτος ευρωπαϊκός πολιτισμός», δυνάμει μιας «ευρωπαϊκότητας» που ο ίδιος επέβαλε μέσα από τις ευφάνταστες ανασυστάσεις του και ήταν πρόσφορη για πολλών ειδών ρητορικούς και ιδεολογικούς χειρισμούς.
Η υπαγωγή αυτού του πολιτισμού -για τον οποίον η ίδια η ονομασία «μινωικός» από τ' όνομα του μυθικού βασιλέα είναι καταχρηστική, υποβάλλοντας μια δυναστική αντίληψη, η οποία δεν τεκμηριώνεται επαρκώς από τα δεδομένα- στην ελληνική Ιστορία ως εναρκτήριο κεφάλαιό της συμπληρώθηκε από τις αξιώσεις του ελληνικού εθνικισμού, αλλά και από τις τοπικές πολιτικές βλέψεις μιας Κρήτης, η οποία στις αρχές του 20ού αιώνα διεκδικούσε την ένωση με την Ελλάδα και, κατ' αντίστροφη έννοια, τη μεγιστοποίηση των αποστάσεων από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Στο πλαίσιο αυτής της κατασκευής αποσιωπήθηκαν οι ενδείξεις περί κρητικών ανθρωποθυσιών, παραβλέφθηκε η μη ελληνική γλώσσα της Γραμμικής-Α και οι πιθανότατα ασιατικές ρίζες του λαού που τη μιλούσε, παρακάμφθηκαν αμήχανα όσα στοιχεία ήταν ασύμβατα με την «ελληνικότητα» των Μινωιτών και τα τολμηρά ανακατασκευασμένα σύμβολα του πολιτισμού τους εμβολιάστηκαν σε μια εθνική αφήγηση και χρήση που φτάνει σαφώς μέχρι την εμπορική και τουριστική διαφήμιση.
Οι κριτικές αυτές είναι εξαιρετικά βάσιμες κατά την κεντρική τουλάχιστον επιχειρηματολογική τους γραμμή και η επισήμανσή τους είναι ένα πολύτιμο βήμα για όποιον θέλει ν' ασχοληθεί σοβαρά με την προϊστορική Κρήτη. Διαφαίνεται όμως μία υπερκριτική διάθεση -οπωσδήποτε κυμαινόμενη στα διάφορα άρθρα-, η οποία καταχρώμενη την έννοια της «κατασκευής» τείνει να την εφαρμόζει εξίσου σε διαμετρικές υποθέσεις, με τίμημα να ραγίζει εσωτερικά το ίδιο το κριτικό επιχείρημα. Για παράδειγμα: «κατασκευή» είναι η συνέχεια ανάμεσα στον κρητικό και στον ελληνικό πολιτισμό (Χαμηλάκης, σελ. 197-219· Σημανδηράκη, σελ. 374-5), αλλά και η αντιπαράθεση εν είδει πολικών αντιθέτων Μινωιτών και Μυκηναίων (Roessel, σελ. 269-82) ή, ευρύτερα, ινδοευρωπαϊκών και προ-ινδοευρωπαϊκών λαών (Sherratt, σελ. 148-55)· «κατασκευή» είναι η υπόθεση μιας ιεραρχημένης δυναστικής κοινωνίας (Duke, σελ. 111, 116), αλλά και η φαντασίωση ενός πολιτισμού ειρηνόφιλου και κοινωνικά εξισωτικού (Roessel, σελ. 269-73)· «κατασκευή» είναι η μητριαρχική μυθολογία που προβάλλει αναδρομικά νεωτερικές ιδέες περί σεξουαλικής ελευθερίας και γυναικείας χειραφέτησης (Gere, σελ. 285-298 passim), αλλά και η πουριτανική επικέντρωση στα μητρικά στοιχεία της Θεάς (κατά το μονοθεϊστικό πρότυπο και στο πνεύμα της βικτοριανής εξύμνησης της οικογένειας) εις βάρος των σεξουαλικών της στοιχείων (Morris, σελ. 90-100). Ο Fritz Blakolmer, πάντως, από την πλευρά του, προειδοποιεί ότι πολλές από τις αμφισβητούμενες ανακατασκευές ενδέχεται να είναι πιο κοντά στο πρωτότυπο απ' όσο οι περισσότεροι επικριτές τους υποστηρίζουν, ενώ μια προσεκτικότερη εξέταση των λεπτομερειών δείχνει ότι πολλές πιθανολογούμενες επιρροές στην αναστηλωτική εργασία από νεωτερικά ύφη και ρεύματα μπορεί να αποκαλύπτουν στην πραγματικότητα αυθεντικές συμπτώσεις και αντιστοιχίες (σελ. 302-22).
Παρακάμπτω αναγκαστικά ένα σωρό άλλες ενδιαφέρουσες επισημάνσεις που συναντάει σποράδην κανείς στα κείμενα του τόμου, επειδή μ' ενδιαφέρει πρωτίστως να τονίσω με την ευκαιρία ένα ζήτημα αρχής: ο αποδομητικός άνεμος που πνέει τα τελευταία τριάντα χρόνια στις επιστήμες του ανθρώπου δεν πρέπει να θεωρείται ταυτόσημος με την κριτική της ιδεολογίας (παρότι κάποιες φορές εφαπτομενικά είναι)· συχνότερα γίνεται, στον επιστημολογικό του δογματισμό και στην προσποιητή του αξιακή ουδετερότητα, μια αντεστραμμένη εκδοχή του επιστημονικού θετικισμού. Υπάρχει όντως μια Κρήτη της εποχής του Χαλκού, την οποία έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη, όπως κι αν θέλησαν να την ερμηνεύσουν αρχαιολόγοι, ιστορικοί και φιλόλογοι (και το πώς θέλησαν να την ερμηνεύσαν είναι επίσης αντικείμενο προς συζήτησιν). Το σε τελεταία ανάλυση ερώτημα, όμως, είναι: Τι μας μαθαίνουν όλες τούτες οι κοπιώδεις εργασίες γι' αυτή την Κρήτη; Προχωρούν όντως κατά τι σημαντικό τις γνώσεις μας για το προελληνικό Αιγαίο και την πρώιμη χαλκοκρατία απ' το σημείο που τις έφεραν, ας πούμε, ο George Thomson, οι ριτουαλιστές του Κέμπριτζ ή ο Vir Gordon Child; Γι' αυτό ακριβώς είναι που αμφιβάλλω.
Σάββατο 11 Σεπτεμβρίου 2010
Η ΠΟΛΥΧΡΩΜΗ ΓΛΥΠΤΙΚΗ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ
Amarildo Topalis video ancient art wasn't black&white
SCULTURE
http://www.youtube.com/watch?v=dixoeGWkWwM&feature=relatedCRETE
EGYPT
Η περιέργεια σκότωσε τον πιθηκάνθρωπο
Της Τιτικας Δημητρουλια
ROY LEWIS
Γιατί έφαγα τον πατέρα μου
μετ.: Ελση Τσότση
εκδ. Αγρα
Σήμερα που η γνώση για τον προϊστορικό άνθρωπο έχει φτάσει σε αξιοσημείωτα επίπεδα και ο σχετικός προβληματισμός διαπερνά όλες τις συζητήσεις περί της ζωικής συνιστώσας του ανθρώπου, δεν πρέπει να ξεχνάμε πόσο πρώιμα καταγράφηκε το ενδιαφέρον αυτό στη λογοτεχνία, από τον 19ο αιώνα: στα μυθιστορήματα του Ιουλίου Βερν, στα έργα των αδελφών Ρονί (εκδ. Ζαχαρόπουλος), στα διηγήματα του Χ. Τζ. Γουέλς «A Story of the Stone Age» και «The Grizly Folk» αλλά και σε πολλά άλλα έργα του όπως το «Νησί του δόκτορος Μορώ», στο μυθιστόρημα του Τζακ Λόντον «Πριν τον Αδάμ» στις αρχές του αιώνα (εκδ. του 21ου) μεταξύ άλλων πολλών (για μια αναλυτική καταγραφή, βλ. Charles de Paolo, «Human Prehistory in Fiction», MacFarland, 2003). Στην πορεία λοιπόν συγκροτήθηκε μια υποκατηγορία της επιστημονικής φαντασίας, το «προϊστορικό μυθιστόρημα», στο οποίο ανήκει και το βιβλίο του γνωστού δημοσιογράφου Ρόι Λιούις (1913-1996), που έγραψε πολλά βιβλία κοινωνικής ιστορίας αλλά λογοτεχνικά υπήρξε συγγραφέας του ενός βιβλίου: του μυθιστορήματος «The Evolution Man», που από το 1960 που εκδόθηκε ώς σήμερα έχει κάνει αλλεπάλληλες εκδόσεις με διαφορετικούς τίτλους σε διάφορες γλώσσες και ο γνωστός συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας Τέρι Πράτσετ, πολύ γνωστός και στο ελληνικό κοινό, το χαρακτηρίζει «ένα από τα διασκεδαστικότερα βιβλία των τελευταίων 500.000 χρόνων». Το μυθιστόρημα λοιπόν με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Γιατί έφαγα τον πατέρα μου», με σαφή δηλαδή αναφορά στην πατροκτονία, πραγματική και όχι συμβολική, και την ανθρωποφαγία, γράφεται το 1960, μετά τη συνάντηση του Λιούις με τον ανθρωπολόγο Λούις Λίκι, και υπό την επίδραση της γοητείας που του ασκούν οι τελευταίες ανακαλύψεις. Τα ανθρωπολογικά ευρήματα πάντως και οι καινοφανείς ερμηνείες δεν γοητεύουν όπως φαίνεται μόνο τον Λιούις: το γεγονός ότι στη δεκαετία του 1960 αρχίζουν να προβάλλονται οι «Φλίντστοουνς» στην αμερικανική τηλεόραση δείχνει πόσο τα ζητήματα αυτά απασχολούσαν, με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο, την εποχή. Το μυθιστόρημα του Λιούις άλλωστε μοιράζεται με τους «Φλίντστοουνς» των Χάνα και Μπαρμπέρα τις τεχνικές της παρωδίας μέσα από τον αναχρονισμό, σε διαφορετικό φυσικά επίπεδο. Εφευρετικός πατέρας Ο Λιούις αφηγείται λοιπόν την ιστορία μιας οικογένειας πιθηκανθρώπων που εξελίσσονται σταδιακά, χάρη στον φιλοπερίεργο και εφευρετικό πατέρα, ο οποίος όταν το παρακάνει καταλήγει δεξιοτεχνικά στο στομάχι των οικείων του. Η διαφορά του μυθιστορήματος από προγενέστερα «προϊστορικά μυθιστορήματα» έγκειται στην προσέγγιση: ο Λιούις εξιστορεί τις δυσκολίες του ανθρώπου της Πλειστόκαινης από μια αστεία σκοπιά (σε αντίθεση με τον Λόντον, λόγου χάρη, όπου κυριαρχούν η περιπέτεια και η αγωνία). Ετσι, τα πραγματικά στοιχεία ως προς την εξέλιξη συνδυάζονται με στοιχεία του 1960 σε όλα τα επίπεδα, προκαλώντας αβίαστα το γέλιο και σχολιάζοντας όχι μόνο τις δυσκολίες της εξέλιξης αλλά και καυτά ζητήματα της εποχής: τις συγκρούσεις στην Παλαιστίνη, που εξηγούνται από τη φυσική τάση προς τις έριδες των ανθρωπιδών στην περιοχή· τις δύο τάσεις ως προς την αντιμετώπιση της τεχνολογίας και της εξέλιξης που προ πολλού έχουν σχηματιστεί, με εκπροσώπους τον Εντουαρντ-εφευρέτη, τον πατέρα, και τον αδελφό του Βάνια (άραγε τυχαίο το όνομα;), που διακηρύσσει την επιστροφή στα δέντρα· τις διαφορετικές θέσεις για την εμπορική διάθεση και το μοίρασμα της γνώσης – στοιχεία όλα πολύ επίκαιρα και σήμερα, όπου οι συγκρούσεις στην Παλαιστίνη συνεχίζονται, η γενετική θέτει διαρκώς νέα ηθικά ζητήματα, η τεχνολογία διχάζει και η ελεύθερη πρόσβαση στη γνώση αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα διακυβεύματα του Διαδικτύου και της κοινωνίας εν γένει. Ο Λιούις τα προσεγγίζει όλα αυτά μέσα από τις σταδιακές ανακαλύψεις των ηρώων του, που ξεκινάν τις περισσότερες φορές από την περιέργεια του πατέρα, και κυρίως από την αγωνία του για την εξέλιξη του είδους. Ετσι μαλώνει τις γυναίκες που δεν επιμένουν στη δίποδη βάδιση των νηπίων, ριψοκινδυνεύει για να φέρει τη φωτιά από τα ηφαίστεια και κάνει τα πάντα για να την αναπαράγει μόνος του, με αποτέλεσμα να κάψει ένα ολόκληρο δάσος, επιβάλλει την εξωγαμία βάζοντας τους γιους του να κυνηγήσουν κυριολεκτικά τις συντρόφους τους, άλλος για δύο βδομάδες, άλλος λίγο λιγότερο, ο τρίτος με τη γνωστή μέθοδο από το μαλλί και ρόπαλο στην κεφαλή. Εξαίρεση αποτελεί ο τρελός επιστήμονας, που τον κυνηγάει η γυναίκα τελικά γιατί δεν βλέπει φως. Παράλληλα, ο ακούραστος πατέρας οργανώνει την απαγωγή των γυναικών της οικογένειάς του από ξένους, ώστε να ολοκληρωθεί το σύστημα και παρακολουθούμε τη μοναδική θεία η οποία δεν απήχθη να τρέχει μόνη της πίσω από τους απαγωγείς φωνάζοντας να την περιμένουν κι αυτήν. Τα γεγονότα λαμβάνουν χώρα εκ παραλλήλου με συζητήσεις περί της διαλεκτικής στην επιστημονική γνώση, με εκτελέσεις και ανταλλαγές γκουρμέ συνταγών μαγειρικής μετά την ανακάλυψη του ψησίματος, με ψυχολογικές αναλύσεις περί της ανάδυσης των συναισθημάτων και άλλα πολλά. Ο δε πατέρας καταλήγει ψητός λόγω της προοδευτικότητάς του: οι οικείοι του δεν μπορούν να παρακολουθήσουν τον καταιγιστικό ρυθμό των ανακαλύψεών του και αποφασίζουν να τον σταματήσουν οριστικά. Οπως φαίνεται, η εξέλιξη συνεχίζεται, τα διλήμματα παραμένουν και το χιούμορ δεν παρεμποδίζει τη σοβαρή αντιμετώπισή τους. | |||
Hμερομηνία : 18/7/10 Copyright: http://www.kathimerini.gr | |||
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)